Het vermoeden bestaat al langer dat angst, depressie en andere negatieve emoties de kans op dementie en andere hersenziekten vergroten. Maar wat is nu precies de impact op de hersenen en is het mogelijk om de schade te beperken? Zwitserse neurowetenschappers confronteerden een groep twintigers en een groep 65-plussers met tv-beelden van mensen die in psychische nood verkeerden en analyseerden de hersenactiviteit van de proefpersonen. De jongere groep bleek emotioneel flexibel en herstelde vrij snel weer na de zware beelden. Dit proces verliep bij de oudere groep veel trager. De MRI-scans lieten duidelijk zien dat zij veel langer en dieper in de negatieve emotionele staat bleven hangen. Dit proces wordt ook wel emotionele of psychologische inertie genoemd. Vooral de cortex cingularis posterior en de amygdala, twee hersengebieden die sterk betrokken zijn bij de controle van emoties en het autobiografisch geheugen, sloegen rood uit bij de oudere garde.
Neurowetenschappers zijn al twintig jaar bezig om te doorgronden hoe onze hersenen reageren op emoties. “We beginnen te begrijpen wat er gebeurt op het moment dat we een emotionele stimulus waarnemen”, legt hoofdauteur Olga Klimecki uit. “Wat er daarna gebeurt, blijft echter een groot mysterie. Hoe schakelen de hersenen van de ene emotie over op de andere? Hoe keert het brein terug naar zijn oorspronkelijke staat? Verandert emotionele flexibiliteit met de jaren? Wat zijn de gevolgen voor het brein als iemand zijn gevoelens opkropt of op een andere manier slecht omgaat met zijn emoties?” De onderzoeksresultaten, die in Nature verschenen, laten zien dat beter omgaan met emoties, bijvoorbeeld door meditatieoefeningen, de aftakeling van het brein kan afremmen.
Uit eerder onderzoek bleek al dat het vermogen om snel te kunnen switchen van emotionele staat gelinkt is aan een gezonde geest. Omgekeerd lopen mensen die hun gevoelens opkroppen en lang blijven hangen in een bepaalde emotionele toestand een groter risico op depressie. “Het was ons doel om de veranderingen in de hersenen op te sporen, die overblijven na het bekijken van emotionele scènes. We wilden de reactie van het brein en zijn herstelmechanismen analyseren. Daarbij hebben we ons gericht op oudere volwassenen om meer te weten te komen over de mogelijke verschillen tussen normale veroudering en aftakeling door ziekte”, zegt onderzoeker Patrik Vuilleumier.
Emo-tv
De 183 proefpersonen kregen korte tv-fragmenten te zien van mensen in een staat van emotioneel lijden, bijvoorbeeld tijdens een natuurramp of andere noodsituatie. Ze kregen daarnaast ter controle video’s met een neutrale emotionele inhoud voorgeschoteld. Ondertussen werd hun hersenactiviteit gemeten met een MRI-scanner. Eerst vergeleek het team een groep van 27 65-plussers met een groep van 29 mensen van rond de 25 jaar. Hetzelfde experiment werd vervolgens herhaald met 127 oudere volwassenen.
”Oudere mensen vertonen over het algemeen een ander patroon van hersenactiviteit en -connectiviteit dan jongere mensen”, zegt onderzoeker Sebastian Baez Lugo. “Dit is vooral te merken aan de activiteit van het defaultnetwerk, een netwerk van hersengebieden dat vooral actief is in een toestand van rust. De activiteit in deze gebieden wordt verstoord door depressie of angst, wat suggereert dat ze betrokken zijn bij de regulering van emoties. Bij ouderen is er op de scans een toename van verbindingen te zien tussen de achterste cingulaire cortex, verantwoordelijk voor het autobiografisch geheugen, en de amygdala, die belangrijke emotionele prikkels verwerkt. Deze connecties blijken het sterkst bij proefpersonen die veel last hebben van angsten, piekeren en negatieve gedachten.”
Emotioneel bevroren
“Verhogen emotionele onkunde, angst en depressie het risico op dementie of werkt het andersom? We weten het nog steeds niet”, aldus Baez Lugo. “We vermoeden dat angstigere mensen slecht emotioneel afstand kunnen nemen van een persoon of situatie. De emotionele inertie bij veroudering is dan te verklaren doordat de hersenen van deze mensen in een negatieve toestand ‘bevroren’ blijven. Zij koppelen het lijden van anderen aan hun eigen emotionele herinneringen en zijn niet in staat om zich aan de negatieve emoties te ontworstelen.” Een blijvende verandering treedt dan op in de hersenen die mogelijk de kans op dementie vergroot.